Status Epileptikusta Hastane öncesi acil bakım

AMAÇ: Hastane öncesi acil bakımda nöbet konvülziyon vakalarında bilgi ve beceri kazanmak

ÖĞRENİM HEDEFLERİ:

• Status epileptukus
• Nöbetlerde hastane öncesi acil bakım
• Status epileptikus hastane öncesi acil bakım algoritması

Status Epileptikus

Epilepsi tekrarlayan nöbetlerle karakterize sık görülen bir durumdur. Epileptik ataklar travma sonrası erken ya da geç dönemde gelişebilir. Nöbetler genellikle ilaçlarla kontrol altına alınabilir. Nöbetler major veya minor tarzda olabilir. Görülme sıklığı merkezi sinir sistemindeki hasarın şekline ve ciddiyetine göre değişir. Status epileptikus, en az 5 dakika ve üzeri devam eden epileptik ataklar aktivite olarak tanımlanır. Hasta ve hasta yakınları, nöbet süresi ile ilgili güvenilir bilgi veremeyebilirler. Tek bir nöbet status epileptikus olarak değerlendirilmemelidir. Genellikle; zehirlenmeler, SVO ve travma sonrası ortaya çıkar. İlk iki veya daha fazla anti epileptik ilaca yanıt vermeyen hastalar, dirençli status epileptikus olarak tanımlanır. Dirençli status epileptikusda genellikle solunumsal ve kardiyovasküler komplikasyonlar oluşur. Hastanın solunumunun invaziv ya da noninvaziv pozitif basınçlı mekanik ventilasyonla desteklenmesi gerekir. 

Nöbetlerde Hastane Öncesi Acil Bakım

Hastanın nöbet geçirmesi sırasında en önemli konu hava yolunun korunmasıdır. Hastanın düşmemesine ve başını bir yerlere vumamasına dikkat edilmelidir. Hastanın havayolu açıklığı sağlanmalı, ağız içi kanama, sekresyon ve kusmuğun aspire edilmesine engel olunmalıdır. Jeneralize nöbet geçiren kişi hemen sırt üstü yatırılmalı ve nöbet sırasında kendisine zarar vermesi engellenmelidir. Kesinlikle hastanın kasılmaları engellenmeye çalışılmamalı, kilitlenen çene açılmaya çalışılmamalı, ağzının içerisine birşeyler konulmaya çalışılmamalı ve parmaklar ağız içerisine sokulmamalıdır.

Jeneralize nöbetlerde solunum kaslarının kasılmasına bağlı gelişecek apne ile birlikte, çene kilitlenmeleride solunum düzensizliğine neden olur. Hastada kasılmalar sırasında oluşacak olan hipoksi, kardiyak arreste neden olabilir. Bu nedenle her nöbet sonrası hastanın karotis nabzı kontrol edilmelidir. Uzun süren nöbetlerde, hastada hipoksinin derinleşmesinin engellenmesi için mekanik olarak solutulması gerekir.

Nöbet geçiren hastada altta yatan nedene yönelik ateş ölçümü yapılmalı, kan glukoz düzeyi belirlenmeli ve neden olabilecek diğer metabolik nedenler ve zehirlenme sorgulanmalıdır. Özellikle 50 yaşın üzerindeki hastalarda nöbetlerin nedeni kardiyak aritmiler olabilir. Çocuk hastalarda ise nöbetlerin en önemli nedeni febril konvülsiyondur ve genellikle kısa sürede hasta normale döner. Hamile hastalarda, nöbetler eklampsi kaynaklı olabilir. Bu durumda hastaya ilgili protokol uygulanmalıdır.

Epilepsi öyküsü bilinen ve ilaç düzensiz kullanımı veya benzeri bir durumla nöbet geçiren hasta, genellikle hasta belli bir dinlenme süresinden sonra tam olarak iyileşir. Fakat hasta ilk kez nöbet geçiriyorsa, jeneralize nöbetler 5 dakikanın üzerinde sürmüşse ve olay status epileptikus ise hastaya, hastane öncesi acil bakımla müdahale etmek ve hastaneye naklini sağlamak gerekir. Post iktal dönemdeki hastanın hava yolu açıklığı ve devamlılığı sağlanmaya devam edilmelidir. Status epileptikus'un kontrol altına alınamadığı durumlarda entübasyon düşünülmelidir. Status epileptikus, antiepileptik ilaçlarla kontrol altına alınmaya çalışılmalıdır.

Status epileptikus (Nöbet konvülziyon) Acil Bakım Algoritması

• Çelikli,S (2018), Nörolojik Acillerde Hastane Öncesi Acil Bakım,Ekşi Ali (Ed.) Acil Hasta Bakımı Cilt-1 içinde (s.107-108).İzmir,Kitapana Yayınevi

• Status Epileptikus Tedavi Protokolü, Çocuk Acil Tıp ve Yoğun Bakım Derneği, J Pediatr Emerg Intensive Care Med 2020;7(Suppl-1):64-71 URL: CAYD-7-64.pdf (galenos.com.tr) (Erişim Tarihi 02.04.2022)
• Okan, M. (2004). Status epileptikus. Güncel Pediatri, 2(3), 116-119.