Vital Bulgular

AMAÇ: Hastane Öncesi Vital Bulgular  konusunda bilgi ve beceri kazanmak

ÖĞRENİM HEDEFLERİ:

• Vital bulguların tanımını yapabilmek
• Vital bulguların normal değerlerini bilmek
• Nabız alınan arterleri bilmek
• Hipertansiyon ve hipotansiyonun tanımını bilmek

Vital Bulgular

        “Vital” kelimesi latince kökenli olup hayati anlamına gelmektedir. Hastanın vital bulguları diye ifade ettiğimiz parametreler  vücudun hayati organları olan beyin, kalp ve akciğerler tarafından yönetilen fizyolojik durumu gösterirler ve hayati belirteçlerdir. Bireyin fizyolojik işlevlerini değerlendirmek için belirli aralıklarla vital bulgularının değerlendirilmesi gerekir . Özellikle vital bulgular takibin sürekliliği, objektifliği ve kolaylığı nedeniyle sahada 112 tarafından çalışan personeller ve hastane içinde görev alan sağlık personelleri için büyük öneme sahiptir.

Vital Bulgular nelerdir?

ANTA olarak kısaltmaları günlük yaşantımızda kullansak da profesyonel sağlık çalışanı olan bizler için vital bulgular;

• Vücut sıcaklığı (ateş)
• Kalp atım sayısı (nabız)
• Solunum sayısı
• Kan basıncı (tansiyon)

Şeklinde dört parametreden oluşur.

Travma hastalarında ise vital bulguların izlemi birincil ve ikincil değerlendirme sırasında ekip üyesi tarafından eş zamanlı yapılır. Travmalı hastada stabilizasyon sağlanıncaya kadar 3-5 dakika aralıklarla vital parametrelerin tekrar değerlendirmesi yapılır. Stabilizasyonu sağlanan travmalı hastaların vital parametrelerinin yeniden değerlendirilmesi 15 dakikada bir yapılmalıdır. Takip edilmesi gereken vital bulgular aşağıda verilmiştir.

• Solunum hızı,
• Kalp hızı,
• Kan basıncı,
• Kapiller geri dolum zamanı,
• Monitörizasyon ve EKG ritmi,
• Oksijen saturasyonu,
• Kan şekeri,
• Vücut ısısı,
• End-Tidal karbondioksit ölçümü

Vücut Sıcaklığı

Kendi aramızdaki konuşmalarımızda vücut sıcaklığına ”ateş” olarak ifade ettiğimiz doğrudur, fakat ”ateş” vücut sıcaklığının yükselmesi durumudur. Kişinin normal vücut sıcaklığı 36,5-37,2°C arasında dengededir. Vücudun iç sıcaklığı ise core ısı olarak değerlendirilir ve  hipotalamustaki ısı merkezimiz tarafından regülasyonu yapılır. 37,1 °C olan bu sıcaklık ± 0,5 °C’ sapma gösterebilir. Dış sıcaklık hava koşulları ile ciddi etkilenimler gösterse bile vücut iç sıcaklık dengede tutulmaya çalışılır.

Vücut sıcaklığı ölçüm yerine göre normal değerleri

• Oral 36,5– 37,5 °C
• Rektal 37– 38 °C
• Aksiller 36– 37 °C
• Timpanik yol 36,5– 37,5 °C

Vücut sıcaklığının normalin üzerinde olması ATEŞ (hipertermi), normalin altında olması hipotermi olarak değerlendirilir.

Kalp Atım Sayısı

Nabız olarak da kullandığımız kalp atım sayısı kalbin bir dakikadaki pompa sayısını ifade eder. Nabız, sistol sonucu kalpten pompalanan kanın damar duvarında oluşturduğu basıncın cilt yüzeyinden palpe edilmesidir.

Nabız değerlendirmek için elin 2.3. ve 4. parmakların pulpalarını beraber kullanmalıyız. Nabız değerlendirilirken ritmik olup olmaması ve dolgunluğu ve sayısı bizim için önemli verilerdir.

Nabız saymak için ritmik olduğu durumlarda 30 sn sayıp 2 ile çarpım etkili bir yöntemdir. Ritmik olmayan nabızları sayarken bir dakika boyunca saymak gereklidir.

Nabız değerlendirmek için kullanılan yerler ve arterler;

• Apikal nabız
• Temporal arter nabzı
• Karotid arter nabzı
• Brakial arter nabzı
• Radial arter nabzı
• Ulnar arter nabzı
• Femoral arter nabzı
• Popliteal arter nabzı
• Tibialis posterior arter nabzı
• Dorsalis pedis arter nabzı

Nabız için normal değerler

• Erişkinde 60  –   100 / dk
• Çocuklarda 90  – 110 / dk
• Fetusta 135  – 140 / dk

Nabzın normalin altında olmasına bradikardi, normalin üzerinde olmasına taşikardi denilir.

Solunum Sayısı

Sıklıkla saymayı unuttuğumuz vital parametre olan solunum sayısı, bir dakikadaki toplam solunum sayımız ile ifade edilir. Solunum sayısı yaşla birlikte azalır, yenidoğanda 30-50/dk , çocukta 20-25/dk, erişkinde 12-20/dk normal olarak değerlendirilir.

Solunum sayısı değerlendirilirken hastanın solunum derinliği ve düzeni de değerlendirilmelidir. Solunum sayısı değerlendirilirken en önemli nokta ise kişiye solunumunun sayıldığını fark ettirmemektir çönkü kişi solunumu kontrol edebilir. Solunum sayısının normalin üstünde olmasına takipne, normalin altında olmasın bradipne denir.

Kan Basıncı

Daha çok “Tansiyon” olarak kullandığımız bu terim kalpten pompalanan kanın periferik arter duvarında oluşturduğu basınçtır.

Sistolik: Sistol sırasında, sol ventrikülün kanı aortaya attığı zaman kaydedilen maximum basınç.

Diastolik: Sol ventrikülün gevşemesi sırasında, arter sisteminde basıncın düştüğü en minimum seviyedir.

Tansiyon ölçümü sfingomanometre aracılığı ile damar dışından ya da damar içinden özel problar ile invaziv olarak yapılabilir. Bizim için tansiyon ölçümü için kullanılacak yöntem invaziv olmayan yöntem olmalıdır.

• Uygun tansiyon ölçümü için hastalar 3-5 dk dinlendikten sonra ölçüm yapılmalıdır.
• Hastalar için uygun manşon seçildikten sonra nabız kontrolü yapılarak manşon şişirilmelidir. Nabız kaybolduktan sonra yaklaşık 20 mmHg daha şişirildikten sonra manşon basıncı yavaş yavaş gevşetilerek korotkofff seslerinin ilki ve sonuncusu işittiğimiz noktalar tansiyon değeri olarak kaydedilmelidir.
• Uygun manşon hastanın tansiyonunun ölçüleceği ekstremitesinin çevresine göre seçilmelidir.

Kol çevresi

1. <32cm olanlar için 12-13 cm
2. > 32 cm 15 cm
3. > 41 cm ise 18cm

olan manşonlar kullanılmalıdır. İnce kollar için ise daha dar manşon kullanılmalıdır.

• Tansiyon ölçülecek kolda açılmış damar yolu, şant, lenf hastalığı, geçirilmiş meme ya da koltuk altı ameliyatı varsa; diğer ekstremiteler tercih edilmelidir.

Normal kan basıncı ortalaması erişkinlerde 120/80 mmHg’dır. Tansiyon değerinin normalin üstünde olması hipertansiyon, normalin altında olması hipotansiyon olarak isimlendirilir.

• http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Vital%20Bulgular.pdf
• http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/9HTipXwyb1Mx.pdf