Enjektörle Venöz Kan Nasıl Alınır?

AMAÇ: Hastane acil servislerinde sık kullandığımız enjektörle venöz kan alma konusunda bilgi ve beceri kazanmak

ÖĞRENİM HEDEFLERİ:

• Kan alma
• Kan alma endikasyonları
• Venöz kan alma
• Venöz kan almada kullanılacak malzemeler
• Steril vakumlanmış kan alma tüpleri çeşitleri
• Venöz kan alınırken dikkat edilecek hususlar
• Enjektörle venöz kan uygulama basamakları

Kan Alma

Hastalıkların teşhisi, benzer hastalıkların birbirinden ayrılması ve tedavi sürecinin izlenmesi amacıyla kanın hematolojik, biyokimyasal, mikrobiyolojik ve histopatolojik incelemesi yapılır. Kanın incelemesi serum, plazma ya da tam kandan yapılır. Kan kapiller, ven ve arterden kan alma teknikleri ile usulüne uygun alınır.

Tetkiklerin yapılabilmesi için usulüne uygun kan alınmasını sağlamak gerekir. 

Kan incelenmesinde ise; kuru ve temiz bir tüpe alınan kan, kendi halinde bekletilirse pıhtı oluşur. Pıhtının üzerinde oluşan sıvıya serum denir. Pıhtı içinde fibrin, eritrosit, trombosit ve lokositler bulunur. Antikoagülanlı tüpe alınan kan, kendi halinde bekletilirse şekilli elemanlar dibe çökerek ayrılır ve üstte kalan sıvıya plazma denir. Antikoagülan olarak kullanılan maddeler; heparin, sitrat, oksalat ve EDTA (Etilen Diamin Tetra Asetik Asit)'dir. Serum ve plazması ayrılmamış olan kana, tam kan denir.

Kan Alma Endikasyonları

• Hastalıkların teşhis edilmesi
• Benzer hastalıkların birbirinden ayrılması
• Tedavi sürecinin izlenmesi
• Kan transfüzyonu yapılması
• Bazı hastalıklarda (kalp yetmezliği, polisitemi vb.) tedavi amacı ile flebotomi yapılmasıdır.

Venöz Kan Alma

Venöz kan, vene (toplardamar) girelerek alınır. Çok miktarda kana ihtiyaç duyulan durumlarda venöz kan almak için en çok kullanılan venler kol venleridir. Bunlar; basilik ven, antekubital ven ve sefalik venlerdir. Antekubital fossada bulunan, kalın ve yüzeysel venlerden kan alınamadığı durumlarda el üzeri venlerinden ve ayak sırtı venlerinden, bebek ve küçük çocuklarda ise zorunlu durumlarda baş venlerinden de kan alınır Venöz kan, hasta rahat bir şekilde oturtularak ya da sırt üstü yatırılarak alınır. Hastadan kan almadan önce yapılacak işlem hakkında bilgi verilmelidir.

Venöz Kan almada Kullanılacak Malzemeler

Venöz kan alımı yapmadan önce mutlaka hazırlıklarınızı yapmış olmanız gerekir. Bu malzemeler;

• Alkol
• pamuk
• Enjeksiyon bandı
• Eldiven
• Enjektör/güvenli enjektör ya da vacutainer/ güvenli vacutainer
• Turnike
• Tıbbi atık kutusu, tıbbi atık çöpü

Vakumlu kan tüpleri, kanın labaratuvara sağlıklı bir şekilde gönderilmesi için kullanılır.
Steril vakumlanmış tüp çeşitleri ve kullanım amaçları şunlardır;

• Açık mor kapaklı antikoagülanlı tüp: Hemogram tüpüdür. Tam kan sayımı için kullanılır.
• Koyu mor kapaklı antikoagülanlı tüp: Kan grubu, cross, direkt coombs testi için kullanılır.
• Kırmızı kapaklı tüp: Boş kuru tüptür. Serumdan çalışılan analizler için kullanılır.
• Mavi kapaklı antikoagülanlı tüp: Pıhtılaşma analizleri için koagülasyon cihazlarında kullanılır.
• Siyah kapaklı tüp: Sedimantasyon tüpüdür.
• Pediyatrik antikoagülanlı tüp: Çocuklarda kan sayımı için kullanılan tüplerdir.
• Sarı kapaklı jelli tüp: Biyokimya, hormon, nefelometre, ELİSA testleri, serolojik testler, indirekt coombs testleri için kullanılır.
• Sarı kapaklı düz tüp: BOS, vücut sıvı ve sekresyonlarının (aspirat örnekleri) analizi için kullanılır.

Venöz Kan alınırken Şu Hususlara Dikkat Edilmelidir

• Kullanılacak malzeme ve tüpler üzerine mutlaka hastanın adı- soyadı yazılmalıdır ya da hastanın etiketi yapıştırılmalıdır.
• Biyokimyasal analizlerde (kan şekeri, lipit, kolestrol vb.) hasta 10-12 saat öncesinden aç olmalıdır.
• Hastada kan transfüzyonu ya da İV sıvı uygulaması yapılıyorsa mümkünse infüzyona 3-5 dk. ara verildikten sonra kan alınmalı ya da başka bir bölge tercih edilmelidir.
• Cerrahi aseptik tekniğe uygun olarak hareket edilmelidir.
• Turnike uygulaması uygulama yapılacak bölgeden 3-4 parmak yukarıda olmalıdır. Turnike çok sıkı olmamalı ve kolay çözülebilir şekilde bağlanmalıdır.
• Vene girilmeden önce hastanın bilinci yerinde ise elini yumruk yapması söylenir, ancak yumruk açılıp kapatılmamalıdır. Bu hareket; plazmada potasyum, fosfat ve laktat konsantrasyonlarını artırır.
• Enjektörle kan alınırken piston çok hızlı bir şekilde geri çekilip damar vakumlanmamalıdır.
• Tüplerde belirtilen kan alma çizgisine kadar alınmalıdır. Aksi takdirde alınan kan yeterli gelmeyebilir.
• Kan alındıktan sonra hematom oluşabileceğinden hastanın kolu kesinlikle bükülmemelidir.
• Şant ya da mastektomili meme tarafındaki kol, dolaşım bozukluğu, travma, ödem, skar dokusu, hematom olan bölgeden kan alınmamalıdır.

Enjektörle Venöz Kan Alınması Uygulama Basamakları

• Eller yıkanır.
• Eldiven giyilir.
• İstek formu ile tüplerin uygunluğu kontrol edilir ve hastada kimlik doğrulaması yapılır.
• Hastaya uygun pozisyon verilir. Pozisyon verilirken hastanın rahat edebileceği ve rahat çalışılabilecek pozisyon tercih edilir.
• Kol, gövde ile 30 derecelik açı yapacak şekilde, ön kolun gergin (ekstansiyondan) ve dışa rotasyonda tutulması ile birlikte alttan bir destek ile desteklenir.
• Enjektöre iğnesi takılarak sıkılaştırılır.
• Kan alınacak bölge seçilir.
• Kan alma bölgesinin 10-15 cm üzerinden turnike uygulanır ve hastanın elini yumruk yapması istenir. (Turnikenin uzun süre tutulması kanın bileşimini belirgin değiştirir.)
• Seçilen ven noktası yukarıdan aşağıya doğru alkollü pamukla bir kez silinir.
• Kan almak için seçilen ven, parmak uçları ile palpe edilerek hissedilir.
• Enjektör alınarak iğnenin kapağı çıkarılır. Enjektör, işaret parmağı ile ajutajından desteklenerek el, enjektörün üzerinde olacak şekilde tutulur.
• Kan alınacak bölgenin 2.5-5 cm alt kısmından başparmak ile cilt gerilir, böylece ven sabitlenir.
• Enjektör, iğne ve ven arasında 30 derece açı oluşturacak ve iğnenin keskin yüzü yukarı bakacak şekilde tutulur. İğne ucu ile vene girilecek noktanın 1 cm altından ve venin hemen yanından deriye girilir. İğne ucu deriye girer girmez açı 10-15derece'ye kadar küçültülür. Damar yolu izlenerek venin bir yanından girip iğnenin yaklaşık üçte biri ven içinde ilerletilir.
• Vene girdikten sonra iğne mümkün olduğunca sabit tutulmalı, iğnenin vende hareket etmesine izin verilmemelidir.
• Vene girildiğinde iğnenin ilerleyişine karşı olan direnç birden kaybolur, enjektördeki basınç gevşer ve piston yavaşça geri çekilerek enjektöre kan alınır.
• Enjektöre analiz için yeterli kan alındığında turnike çözülür.
• İğne üzerine kuru bir tampon kapatılarak damardan çıkarılır.
• Kanama duruncaya kadar pamukla hafif basınç uygulanır. ve enjeksiyon bandı yapıştırılır.
• Enjektördeki kan yavaşça ve tüp kenarından sızdırarak dikkatli bir şekilde tüpe boşaltılır.
• Kan, antikoagülanlı tüpe boşaltıldığında çalkalanmadan alt üst edilerek karıştırılır.
• İğne tıbbi atık kutusuna; enjektör, pamuk ve eldiven tıbbi atık çöpüne atılır.
• Hastaya, sonuç raporunu ne zaman ve nereden alacağı hakkında bilgi verilir.

• Güler,H,A. Güler,G. Damar Yolu ve İlaç Uygulamaları (2020). Paramedikler için Hastane Öncesi Acil Tıp Kapsamlı Başvuru Kitabı, Yavuz,S. Yavuz,G.(Ed.),Kongre Kitabevi, Antalya, 2020
• Dokuz Eylül Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi Merkez Laboratuvarı Kan alma kitabı Erişim adresi: https://hastane.deu.edu.tr/images/tibbi-birimler/merkez-lab/merkez-lab-ek4-v3.pdf&ved=2ahUKEwjz59frsoL3AhX_SvEDHVvAC9EQFnoECDMQAQ&usg=AOvVaw2lc107aO8De7Sxb7MxU-0Z Erişim Tarihi: 07.04.2022
•