Olay Yeri Yönetimi

 

AMAÇ: Hastane öncesi olay yeri yönetimi konusunda bilgi ve beceri kazanmak

ÖĞRENİM HEDEFLERİ:

• Olay yeri yönetimini tanımlayabilmek
• Olay çeşitlerini açıklayabilmek
• Olay yeri yönetiminin aşamalarını açıklayabilmek
• Olay yeri yönetiminde Komuta Kontrol Merkezinin görevlerini sayabilmek
• Olay yeri yöneticisini tanımlayabilmek
• Olay yerindeki olası tehlikeleri sayabilmek
• Olay yeri güvenliğinin sağlanması için yapılacakları açıklayabilmek
• Durum değerlendirmesini açıklayabilmek

Olay Yeri Yönetimi

       İnsan sağlığını tehdit eden acil sağlık hizmetleri müdahalesi gerektiren her türlü hastalık ve yaralanma durumları olay olarak tanımlanabilirken; bu durum bazen tek bir alanda, tek bir hastayı, bazen de daha geniş bir alanda çok sayıda hastayı etkilemektedir. Olayın gerçekleştiği yer olay yeri, olayı değerlendirip hastalara etkin hizmet vermeye yönelik planlanan hastane öncesi acil sağlık hizmeti organizasyonu olay yeri yönetimi olarak tanımlanır.

     Acil sağlık hizmetlerinde her olay kendine özgü farklılıklar içerir. Olayın şekli, hasta sayısı ve mevcut imkanlara göre olay yeri yönetiminde farklılıklar söz konusu olsa da sistematik bir yaklaşım gerektirmektedir.

         Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde olaylar büyüklüğüne göre üç ayrı seviyede değerlendirilebilir. Acil çağrı talebi tek bir kişi için ise ek bir risk bulunmadığı müddetçe bireysel olaylar olarak adlandırılır ve rutin hastane öncesi acil sağlık hizmetleri çerçevesinde müdahale edilebilir.Olay içerisinde birden fazla hasta varsa çoklu yaralanmalı olaylar olarak değerlendirilir. Birden fazla acil yardım ve kurtarma ekibine ihtiyaç duyulur. Bu tip acil yardım ve kurtarma organizasyonlarında koordine ve sistematik bir şekilde işleyecek olay yeri yönetimine ihtiyaç duyulacaktır.

        Kitlesel olaylar, çok sayıda hastanın olduğu, yerel acil sağlık imkanlarıyla çözülemeyen, risklerin hala kontrol altına alınamadığı olaylardır. Olayın niteliği, hasta sayısı ve etki süresi bakımından farklılıklar göstermektedir. Sadece hasta sayısı baz alınarak kitlesel bir olaydan bahsedilemez, buradaki en önemli husus mevcut acil sağlık imkanlarının sorunu çözmede yetersiz kalmasıdır. 

    Kitlesel olaylar ulaştırma kazalarından afetlere kadar genişleyebilen, önceden hazırlanmış planlar çerçevesinde afet yönetiminde uygulanmasını gerektirebilen olaylardır. Bu bölümde çoklu olaylarda olay yeri yönetimi üzerinde durulacaktır.

Keskin sınırları olmamakla birlikte olay yeri yönetimini beş aşamada değerlendirmek mümkündür. Bunlar; alarm ve reaksiyon, operasyon, toplanma ve terk, değerlendirme, eğitim ve tatbikat aşamalarıdır.

Olay Yeri Yönetimi

1.Alarm ve Reaksiyon Aşaması

     Olay yeri yönetimi acil çağrının Komuta Kontrol Merkezi’ne (KKM) gelmesi ile başlar. Görevlendirilen acil sağlık ekibinin olay yerine ulaşmasına kadar geçen sürede olay yeri yönetiminden KKM sorumludur. KKM acil yardım talebinde bulunan kişilerden olay hakkındaki bilgileri alır, olayı doğruladıktan sonra acil sağlık ekibini olay yerine yönlendirir. KKM, ekipler olay yerine ulaşana kadar acil yardım talebi olan kişiler ile iletişimde kalarak, olay ve olay yeri hakkında detaylı bilgi almaya çalışmalıdır. Acil yardım talebinde bulunan kişiler panik halinde olabilirler ve doğru verileri elde etmek çoğu zaman mümkün olmayabilir. Ancak uygun iletişim teknikleri ile mümkün olduğunca;

• Olayın ne olduğu, 
• Ne zaman ve nasıl gerçekleştiği, 
• Olay yerinin tam adresi, 
• Tahmini hasta sayısı, 
• Hastaların mevcut durumu,
• Olay yerinde tehlikeli madde varlığını düşündürebilecek tanımlanamayan koku, gaz bulutu veya sıvıların olup olmadığı, 
• Saldırgan kişilerin varlığı, 
•  Devam eden silahlı çatışma 
• Olaya özgü detaylar sorgulanmalıdır.

KKM gerekli ise emniyet güçleri, itfaiye, AFAD, UMKE gibi destek ekiplerin olay yerine yönlendirilmesini sağlamalıdır. Olay yerinde tehlikeli madde olması halinde madde hakkında bilgi alınmaya çalışılmalı ve KBRN ekiplerinin olay yerine yönlendirilmesi için gerekli girişimler başlatılmalıdır. Olay hakkında bölge hastanelerine bilgi verilmelidir.

  KKM, olay yerinde bulunan kişilere olay yeri güvenlik ve/veya ilkyardım bilgilerini içeren talimatları verebilir. Tüm bilgiler olay yerine yönlendirilen ekipler ile paylaşılmalı ve bu bilgi alışverişi olay sonlanana kadar devam etmelidir. Olayın niteliğine göre üst yöneticilere bilgi verilmeli ve ilgili kayıtlar tutulmalıdır.

2.Operasyon Aşaması

      Acil sağlık ekibinin olay yerinden ayrılana kadar yapacağı tüm değerlendirme ve uygulamaların olduğu aşamadır. Bu aşamada olay yerinin değerlendirilmesi, olay yeri güvenliğinin sağlanması,durum değerlendirilmesi, triyaj yapılması ve acil bakımın sağlanması yer almaktadır.
          Olay yerine ilk ulaşan ekipteki ekip lideri olay yeri yöneticisi olarak olay yeri yönetiminden sorumludur. Ekip liderinin olayın sonuna kadar olay yeri yöneticiliğine devam etmesi ana ilkedir.     Ancak kendinden daha yetkili ve deneyimli bir sağlık görevlisi olay yerine geldiğinde KKM uygun görüyorsa yetki devri gerçekleştirilebilir. Olay yerine sonradan gelen ekipler, olay yeri yöneticisinin talimatları ile hareket etmeli ve değişen durumlarda olay yeri yöneticisine bilgi vermelidir.

Olay yeri yöneticisinin görevleri;

• Olay yeri güvenliğini tehdit eden durumları tespit etmek ve gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak,
• Olayın mekanizmasını sorgulamak,
• Hasta yaralı sayısını belirlemek,
• Olay yerinde emniyet güçleri, itfaiye, UMKE, AFAD vb. destek ekibe ihtiyaç olup olmadığını tespit etmek,
• Olay yerine daha önce ulaşan emniyet güçleri, itfaiye vb ekiplerden olay hakkında bilgi almak ve/veya olay yerine daha sonra gelen destek ekiplere bilgi vermek,
• Olay ve olay yeri hakkında sürekli KKM ile bilgi alışverişinde bulunmak,
• Olay yerinde görevli diğer ekiplerle koordinasyonu sağlamak,
• Ekip içi müdahale planına veya değişen durumlara göre ekip üyelerine görev dağılımlarını yapmak, 
• Triyaj yapmak, 
•  Hastalara ihtiyaçları doğrultusunda acil bakım verilmesini sağlamak,
• Olay yerine kendilerinden sonra gelen ekipleri yönlendirmek,
• Olay yerindeki yaralıların uygun ambulanslar ile uygun hastanelere nakil organizasyonunu yapmak,
• Olay yerindeki acil yardım ihtiyacı bittiğinde ek olarak sağlık tedbiri ihtiyacı yoksa KKM’ye bilgi vererek görevi sonlandırmak,
• Olayla ilgili tüm kayıtların eksiksiz tutulmasını ve ilgili birimlere aktarılmasını sağlamak.

2.1 Olay Yerinin Değerlendirilmesi

        Ekipler için olay yeri değerlendirmesi KKM den vakayı aldıklarında başlar. KKM den alınan bilgiler doğrultusunda, olay yerine ulaşana kadar olası durumlar değerlendirilir. Olay yeri değerlendirmesinde amaç; güvenliği sağlamak, olaya yol açan mekanizmaları değerlendirmek, tahmini hasta yaralı sayısını belirlemek ve ihtiyaç duyulan ek kaynakları tespit etmektir. Acil sağlık ekipleri hastalarla çok çeşitli ve stabil olmayan ortamlarda karşılaştıkları için olay yerinin değerlendirilmesi önceliklidir. Özellikle travmaya neden olan olaylarda ve çoklu yaralanmalarda güvenlik açısından risklerin fazla olması nedeniyle olay yeri güvenliğinin sağlanması büyük önem arz eder. Olay yerinde güvenlik ekipleri varsa olay yeri güvenliğini sağlamakla yükümlüdürler. Ancak olası tehlikeler hakkında bilgi alışverişi yapılmalı ve koordineli bir şekilde çalışılmalıdır. 

       Çoklu yaralanmalarda ve kitlesel olaylarda olay yerinde yetersizlikler söz konusu olabilir ve bu durum olay yeri güvenliği sağlandıktan sonra hastaya verilecek olan acil bakım yöntem ve sıralamalarında değişiklikler yapmayı gerektirebilir. Acil sağlık ekibi, hasta ve çevredeki diğer kişilerin güvenliğini tehdit eden faktörler ortadan kaldırılıncaya kadar hastaların değerlendirilmesi ve acil bakımı ertelenmelidir. Olay yerindeki koşullar olay yerine girdikten sonra değişebilir ve olay yeri güvenli iken tehlikeli hale gelebilir. Bu durumda mevcut tehlike ortadan kaldırılamıyorsa mümkün ise hastayı da alarak olay yeri hızla terk edilmelidir.

2.2. Olay yerindeki tehlikeler ve güvenlik önlemlerinin alınması

     Hastane öncesi acillerde karşılaşılabilecek tehlikeler olaya göre farklılık göstermektedir. Bu sebeple acil sağlık ekibi bu konuda uyanık olmalı, olay yeri güvenliği için değişebilecek durumlara uygun çözümler geliştirebilmek konusunda yaratıcı olmalıdır. Bu tehlikeler ve alınabilecek güvenlik tedbirlerinden bazıları aşağıda açıklanmıştır.

• Araç kazaları; sisli, yağışlı hava, kaygan zemin, bozuk yol, araç arızaları, uykusuz ve yorgun araç kullanımı kaza riskini arttıran unsurlardandır. Ambulanslarda hava şartlarına uygun araç donanımı (kar lastiği, zincir takılması vb) olmalı, ambulans arızaları beklemeksizin giderilmelidir. Ambulans sürücüsü personeli dinlenmiş ve kendini iyi hissediyor olmalıdır. Ambulans güvenli sürüş tekniklerine uygun olarak sürülmelidir. Ambulans ile seyir halinde iken mevcut hız sınırlarına uyulmalıdır. Işık ve sirenler kaza riskini arttırdığı için trafiği tehlikeye atacak şekilde ve gereksiz yere kullanılmamalıdır. Ambulansın kırmızı ışıkta geçiş üstünlüğü sadece geçiş hakkı kendisinde olan sürücülerin durması ve ambulansın geçişini onaylaması halinde geçerlidir. Bu sebeple kırmızı ışıklarda durulmalı geçiş hakkı kendisinde olan sürücüler onayladıysa geçilmelidir. Ambulans hareket halinde iken; acil sağlık ekibi, hasta ve hasta yakınlarının emniyet kemerleri bağlı olmalıdır. Ambulans içerisindeki tüm ekipmanlar sabitlenmiş olmalıdır. 

• Karanlık ortam; olay yerinin karanlık olması başlı başına bir tehdit unsurudur ve aynı zamanda tıbbi müdahaleyi olumsuz etkileyebilir. Bu sebeple kişisel ışık kaynakları kullanılmalı, yedek piller hazırda ve ulaşılabilir olmalıdır. Karanlık ortamlarda ambulansın far ve arka aydınlatmalarından da faydalanılabilir. Görünürlüğü arttırmak için yansıtıcı kıyafetler giyilmelidir. Mevcut iş kıyafetleri bunun için uygundur.
• Bulaşıcı hastalıklar ve yaralanmaya neden olan maddeler; olay yerinin mevcut konumu, yerdeki inşaat atıkları (cam, tahta, metal, beton vb.) kaza yapan araçlara ait keskin parçalar yaralanmalara neden olabilir. Hastaların Hepatit B, Hepatit C, AIDS, tüberküloz, menenjit gibi bulaşıcı bir hastalığı olabilir. Acil sağlık ekibi olay yerine girmeden önce duruma uygun baret, gözlük, maske, önlük, tabanı sağlam ayakkabı gibi kişisel koruyucu kıyafet ve ekipmanlarını eksiksiz giymelidir. Dış ortamda uzun süren görevlerde hava koşulları risk teşkil edebilir, bu sebeple görev kıyafetleri iklim şartlarına göre seçilmelidir. Acil bakım müdahaleleri hareketsiz ortamda yapılmalı, kullanılacak ekipmanlar korumalı olmalıdır. Atıklar olay yerinde bırakılmamalı, tıbbi atık kutuları ve tıbbi atık poşetleri kullanılmalıdır. Görev sona erdiğinde gerekli kişisel hijyen sağlanmalıdır.

• Trafik kazalarına müdahale ve ikincil kaza riski; trafik kazalarına müdahale ederken en önemli tehlikelerden biri ikincil kazalardır. Eğer olay yerine emniyet ve itfaiye ekipleri gelmiş ise güvenlik tedbirlerini almak bu ekiplerin görevidir. Trafik akışının kontrolü emniyet ekipleri tarafından yapılmalı ve mümkün olduğunca güvenli bir şekilde akışı sağlanmalıdır. Olay yerinde emniyet ekipleri yoksa trafik akışı durdurulmalıdır. Ambulans olağan koşullarda müdahale alanına 30 metreden daha yakına park edilmemelidir. Patlama ve yangın riski varsa bu mesafeden daha uzağa, rüzgarın yönü dikkate alınarak park edilmelidir. Trafik kazalarında müdahale alanı ile olay yerine doğru akan trafik arasında bariyer olabilecek bir başka araç bulundurmak müdahale alanının güvenliği için gerekli olabilir. Bunun için olay yerinde varsa emniyet araçları uygundur. Bu durumda ambulans kaza alanını geçtikten sonra park edilebilir.

Olay yerinde emniyet araçları yoksa ambulans müdahale alanını korumak adına ambulans kazanın gerisine (kaza alanını geçmeden) park edilebilir. Bariyer araç kaza yapan araç ile aynı şeritte olacak şekilde, olası bir çarpışmada müdahale alanına sürüklenmeyecek kadar mesafede, müdahale alanının dışında başka yöne gidecek bir açı ile konumlandırılmış olmalıdır. Müdahale alanına bariyer olarak konan aracın arkasına hız limitlerinin yarısı kadar olacak metre cinsinden uzaklığa en fazla 25 metre ara ile boş olan şeride yönlendirecek şekilde koniler yerleştirilmelidir. 
            Eğer ambulans kazanın olduğu yolun karşı yönündeki yoldan geliyorsa, önce sağda sonra solda arkadan gelen trafiği sırasıyla durdurarak güvenli bir alana park edilip, ambulansın arkasına yoldaki hız limitinin yarısı kadar mesafeye konulan konilerle yol kapatılır. Kaza alanı tünel içerisi, kavşak, tepe üstü ve yakın ilerisi görülmeyen virajlar gibi yerlerde ise uygun mesafe geri gidilerek, olay yerini görmeden olay yerine yaklaşan araçlar tarafından görülecek şekilde uyarı işaretleri konulmalıdır. Park halindeki ambulansın trafik güvenliğini ihlal etmeyecek şekilde tepe lambasının açık olması diğer sürücüleri uyarmak açısından önemlidir. Trafik kazalarında araç içindeki yaralıya müdahalede bulunmadan önce aracın dört tarafı gözlenmelidir. Araçtan yakıt sızıntısı, duman çıkışı olmadığı teyit edilmelidir. Aracın el freni çekilmeli ve kontağı kapatılmalıdır. 

           Kaza yapan aracın devrilme, yan yatma riski varsa araç içinde ve yakınlarında müdahale edilmemelidir. Araç sabitlendikten sonra müdahale edilmeli, aracın kayma riskine karşı tekerleklerine takozlar yerleştirilmelidir. Olay yerinde serbest halde kopmuş elektrik telleri varsa gerekli birimlerle iletişime geçip o bölgeye elektrik akışının kesilmesi sağlanmalıdır. Kaza alanındaki araç hareketliliği acil sağlık ekibi için risk oluşturmaktadır. Bu sebeple mümkün ise akan trafiğin olduğu şeride taşmayacak şekilde müdahale alanı belirlenmeli, müdahale için uygun alan oluşturulamıyorsa trafik akışı durdurulmalıdır. Müdahale alanının emniyet şeridiyle çevrilmesi veya konilerle kapatılması izole bir alan oluşturmak adına faydalı olabilir. Alanda kullanılacak ekipman da bu izole alan içinde olmalıdır.

• Saldırganlık; olay yerinde hasta, hasta yakınları ve çevredekiler saldırgan tutum içinde olabilirler. Fiziksel ve ruhsal yönden yaralanmış sağlık çalışanı acil yardım hizmeti veremeyeceğinden kendi can güvenliği sunacağı acil yardım hizmetinden önce gelmelidir. Saygılı, sakin, profesyonel yaklaşım ve çoğu zaman kişileri yatıştırabilir. Kişisel alan korunarak uygun iletişim ile saldırganlık sonlandırılamıyorsa güvenlik birimlerinden yardım talep edilmeli ve saldırgan girişimler sonlanana kadar güvenli bir alanda kalınmalıdır. 

Olay yerinde şiddet eylemi olabilecek durumları acil sağlık ekipleri iyi bilmelidir. Ekiplerin kendi aralarında ‘‘olay yerinde tehlike var uzaklaşın’’ anlamını taşıyacak şifre veya kod belirlemeleri rahatça konuşulmayacak ortamlar için gerekli olabilir. Hastaya müdahale edilirken saldırganlık girişimi fark edilemeyeceğinden ekipten bir kişinin sürekli ortamı izlemesi ve tehlike durumunda ekibi uyarması için görevlendirilmesi gerekebilir. Agresif veya saldırgan hastaların bulunduğu ortamda delici kesici veya ateşli silah niteliğinde aletlerin olması risk teşkil eder. Hastaya müdahale edilen yer ile çıkış kapısı arasında durulmalı gerektiğinde kaçış rotası önceden belirlenmiş olmalıdır. 

         Olay yerinde pencere ve balkon altlarında, duvar dibinde, giriş kapıları önünde beklenmemelidir. Ambulans olay yeri güvensiz hale geldiğinde hızla ulaşılabilecek mesafede ve ek manevraya ihtiyaç duymadan olay yerinden ayrılabilecek şekilde konumlandırılmalıdır. Ambulans olay yerinde kilitli tutulmalıdır. Saldırgan hastanın kendine ve çevresine zarar vermemesi için fiziksel veya kimyasal kısıtlama gerekli olabilir. Eğer gerekli ise saldırgan hasta arka kabine alınmadan önce fiziksel veya kimyasal kısıtlama sağlanmış olmalıdır. 

Özellikle silahlı çatışmanın olduğu olaylarda hastanın üzerinde silah olabilir. Güvenlik görevlilerince üst araması yapılarak varsa silahın teslim alınmasından sonra hasta ambulansa alınmalıdır. Ateşli silah, bıçaklanma, darp, cinsel istismar vb adli vakalara emniyet görevlileri ile birlikte müdahale edilmeli ve mümkün olduğunca adli deliller korunmaya çalışılmalıdır. 

   ❗  Bağlı olmayan evcil hayvanlar ve yabani hayvanlar tehlike unsuru haline gelebilir, kontrol altına alınmaları beklenmelidir. Böcek sokmalarında böcek hala canlı ve ortamda olabileceğinden kontrol edilmeli veya güvenli alana hasta taşınarak burada müdahale edilmelidir.

• Ulaşılması zor ve riskli alanlar; arazi şartlarının zor olduğu yerlerde, asansör boşluğundaki yaralanmalarda, çökme riskinin olduğu yapılarda, mağara, tünel, kuyu gibi dar, oksijensiz ve tehlikeli gaz barındırabilecek alanlarda, deniz içinde, akarsu veya sel yatağının aşılmasını gerektirecek yerlerde uygun ekipmana sahip arama kurtarma ekiplerinden destek alınmalıdır. Çevre korumalıkları olmayan yüksek alanlarda düşme tehlikesi olacağından dikkatli olunmalıdır. Deniz kenarı, göl kenarı, akarsu kenarı gibi alanlarda çalışmak gerekli ise can yelekleri giyilmelidir. Yangın ve duman kaplı alanlara, patlama riski olan yapılara girilmemelidir. Dumanın solunmayacağı bir alanda rüzgâr arkaya alınacak şekilde konuşlanılmalıdır. Yangın vakalarında olay yerine itfaiye ekiplerinin yönlendirilmesi sağlanmalıdır. Doğalgaz vanaları, elektrik şalterleri mümkün ise kapatılmalıdır.
• Terör saldırıları; terör saldırılarında ikincil patlamalar önemli sorunlardan biridir. Bu sebeple güvenli bölgede kalıp güvenlik birimlerince ikincil patlama riski dışlandıktan sonra olay yerine girilmelidir. Patlamanın olduğu alandan tüm yönlere doğru en az 300 metre (1000 ft) mesafe tehlikeli bölge olarak kabul edilmelidir. Cep telefonu telsiz gibi elektronik cihazlar kullanmak patlamalar için risk teşkil edebilmektedir. Terör saldırılarında olay yerinde triyaj yapmadan yaralılar hızla güvenli alana tahliye edilmelidir.

• Tehlikeli maddeler; olay yerindeki tehlikeli maddelerin çeşitli yaralanma ve hastalık yapma tehlikeleri söz konusudur. Kontrol altına alınmadığında ve uygun koruyucu kıyafetlerle müdahale edilmediğinde hayati tehlike yaratacağından olay yerine girilmemelidir. Acil yardım talebi benzer semptomları olan çok sayıda hasta içinse tehlikeli madde maruziyeti akla gelmelidir. Güvenli bölgede (soğuk alan), rüzgar arkaya alınarak mümkün ise yükseltide beklenmeli ve KBRN ekiplerinin talimatları takip edilmelidir. KBRN ekipleri gelene kadar olay yerine giriş ve çıkışlar engellenmelidir. Dekontaminasyonu yapılmış hastalara müdahale edilmelidir. Uygun antidotların temini için yardımcı olunmalıdır. 

• Olay yeri kontrol bölgeleri; olay yeri kontrol bölgeleri kontaminasyonun yayılma riskini, kurtarma personelinin ve çevredekilerin yaralanma olasılığını azaltmak için gereklidir. Keskin sınırları olmamakla birlikte sıcak, ılık ve soğuk alan olarak 3 ayrı alanda incelemek mümkündür. Acil sağlık ekibi olay yerine ilk geldiğinde sıcak alana olan uygun uzaklığı bulabilmek için başparmak yöntemini kullanabilir. Kol uzatılarak yumruk sıkılır, başparmak açılarak yukarı kaldırılıp olay yerine doğrultulur. Parmağın olay yerini tamamen kaplaması olay yerine güvenli mesafede olunduğunu gösterir.

Fiziksel kısıtlama için kısıtlama bantları kullanılabilir. Kelepçe kullanmak gerekirse polisler tarafından takılmalı ve nakli polis ekipleri nezaretinde sağlanmalıdır. Adli sorunlar yaratabileceğinden hastaya neden fiziksel kısıtlama uygulandığı vaka defterine detaylı bir şekilde yazılmalıdır.

 

•  Sıcak alan; tehlikenin devam ettiği, kontaminasyon riskinin olduğu, kontamine hastaların bulunduğu alandır. Özel eğitim almış ve yüksek düzey koruyucu giysilere sahip uzman ekipler bu alana girebilir. Bu alanda acil bakım önerilmez, hastaların hızlı tahliyesi yapılır. 
• Ilık alan; kontaminasyon riski ve tehlike olasılığının olduğu alandır. Bu alanda özel eğitim almış ve koruyucu giysilere sahip ekipler olmalıdır. Hastaların dekontaminasyonu burada yapılır. Hasta/ yaralının birincil değerlendirmesi, hayatı tehdit eden durumların acil müdahalesi ve spinal immobilizasyonu dekontaminasyon esnasında yapılmaya çalışılmalıdır. 
• Soğuk alan; kontaminasyon riskinin olmadığı, güvenli kabul edilen alandır. Düşük seviye koruyucu giysi bu alanda yeterlidir. Dekontaminasyonu yapılmış hastalara bu alanda triyaj ve acil bakım uygulamaları yapılabilir. Olay yeri hasta, acil sağlık ekibi ve çevredekiler açısından güvenli hale getirildikten sonra durum değerlendirmesi yapılmalıdır.

Olay yeri kontrol bölgeleri

2.3.Durum değerlendirmesi 

     Olay yeri güvenli hale geldikten sonra durum değerlendirmesi için olay yeri yöneticisi aşağıdaki hususları sorgulamalı ve KKM’ye bildirmelidir.

• Olayın nasıl geliştiği, 
• Hasta sayısı, 
• Yaralıların yaralanmalarına hangi enerji ve güçlerin sebep olduğu, 
• Travma öncesinde medikal bir sorun olup olmadığı,
• Olay yeri yönetimi, triyaj ve tedavi için daha deneyimli personel ihtiyacı, 
• Acil bakım ve sevk için destek ekip ve ekipman ihtiyacı, 
• Müdahale için emniyet güçleri, itfaiye, AFAD gibi diğer kurum görevlileri ve özel kurtarma çıkarma ekipmanı ihtiyacı, 
• Özel donanımlı ambulans ihtiyacı, 
• Hava ambulansı ihtiyacı. 

     Ek kaynak ihtiyacı ilk değerlendirmede netleşmeyebilir veya triyajdan sonra yeni ihtiyaçlar tespit edilebilir. Böyle bir durumda KKM yeniden bilgilendirilmelidir. Travma mekanizmasının değerlendirilmesi için araçta hasar olan yerler, araç hızları, fren izleri, aracın takla atma durumu, yaralıların emniyet kemerinin takılı olması, hava yastıklarının açılması, taşıt içinde varsa pediyatrik hastaların kendi koltuklarında olup olmadığı, araç içinden dışarı savrulan yaralıların varlığı, savruldu iseler nerelere çarptıkları sorgulanmalıdır. Bu sorgulama yaralıların mevcut durumu ve gelişebilecek sorunlar hakkında fikir sahibi olunmasını sağlar. 

2.4. Triyaj ve Acil Bakım 

Olay yerindeki hastaların yaralanma ciddiyetlerine göre sınıflandırılması, mevcut imkânlar doğrultusunda en acil olandan başlayarak acil tıbbi bakım ve nakil önceliğinin belirlenmesidir. Durum değerlendirilmesinden sonra veya eş zamanlı olarak triyaj uygulanmalı, sağlık kuruluşlarına nakillerinin yapılması sağlanmalıdır.

3. Toplanma ve Terk aşaması 

yerindeki müdahalenin sonlandırıldığı bu aşama toplanma ve terk aşaması olarak da adlandırılmaktadır. Olay yerindeki hastaların tamamının sağlık kuruluşlarına nakilleri yapıldıktan sonra, olay yerinde çevre kontrolü yapılarak kalan ekipman olup olmadığı değerlendirilir. Olay yerinde sağlık tedbiri almayı gerektirecek herhangi bir sorun yoksa KKM ye bilgi verilir. Olay yerinde birlikte çalışılan emniyet güçleri, itfaiye vb ekiplere bilgi verilerek KKM onayı dahilinde olay yerinden ayrılmak gerekir. 

4. Değerlendirme Aşaması 

Özellikle sık karşılaşılmayan çoklu yaralanma ve kitlesel olaylarda olay yeri yönetiminin aşamalarında görev alan tüm yönetim ve müdahale ekiplerinin olay ile ilgili toplantı yapması sistemin sorunlarının çözülmesi ve gelişmesi açısından önemlidir. Toplantının yapıldığı ve geribildirimlerin alındığı, olası sorunların ve çözüm önerilerinin tartışıldığı bu aşama değerlendirme aşaması olarak adlandırılır. 

5. Eğitim ve Tatbikat Aşaması 

Yapılan toplantılar sonucu elde edilen verilere göre planlar üzerinde düzenlemelerin yapıldığı, müdahale ve sistem eksiklerinin giderilebilmesi için eğitim ve tatbikat çalışmalarının düzenlendiği ve uygulandığı aşama ise eğitim ve tatbikat aşamasıdır. 

• http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Triaj.pdf
• https://www.umke.org/images/dosyalarim/Egitim_sunumlar/OLAY_YER_YOeNET_M.pdf
• Editörler Uzm. Dr. Pınar DAYLAN KOÇKAYA Dr. İlker GÜRCÜOĞLU Dr. Suat BAĞLA,Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü,T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No:1146
• Rehberparamedik