Fiziksel Muayene

AMAÇ: Hastane öncesi acil bakımda ikincil değerlendirmede fiziksel muayene konusunda bilgi ve beceri kazanmak

ÖĞRENİM HEDEFLERİ:

• Fiziksel Muayene
• Baş ve yüzün değerlendirilmesi
• Boynun değerlendirilmesi
• Göğsün değerlendirilmesi
• Karın değerlendirilmesi
• Pelvis değerlendirilmesi
• Alt ekstremitenin değerlendirilmesi
• Üst ekstremitenin değerlendirilmesi

Fiziksel Muayene (Baştan Ayağa Muayene)

Hastane öncesinde detaylı fiziksel muayene birçok durum için önemlidir. Hastane öncesi acil bakım personelinin, temel muayene prensiplerini bilmesi, steteskopun nasıl kullanılacağını, nörolojik muayenin nasıl yapılacağını, karın muayenesinin nasıl yapılacağını bilmesi gerekir. Hastane öncesi acil bakımda; bulgu ve belirtilerdeki küçücük değişiklikler bile dikkate alınmalı ve mutlaka kaydedilmelidir. Fiziksel muayene için ayrılması gereken ortalama zaman üç dakikadır. Hastane öncesinde, baştan ayağa muayene, zaman kısıtlılığından dolayı tamamıyla yapılamayabilir. Ancak özellikle travmalı hastalarda etkilenen sistemlerin ve bölgelerin muayenesi mutlaka alanda yapılmalıdır.

Baş ve yüzün değerlendirilmesi

• Baş ve yüzde sıyrık, ezik, deformite ve hematom var mı? değerlendirilmelidir.
• Kafa kemikleri palpasyonla (eller) değerlendirilmelidir. Eğer herhangi bir çökme kırığı varsa o bölgeye bası uygulanmamalıdır.
• Göz ve göz kapakları kontrol edilmelidir. Göz kapağında şişme, gözaltında ödem morluk var mı? değerlendirilmelidir.
• Kulakların içinde akıntı (kan, Bos) geliyor mu) Kulak arkasında morluk var mı? değerlendirilmelidir.
• Ağız içinde kanama, yabancı cisim, dilde kesik, dudaklarda siyanoz ve hareketli takma diş var mı? Hastanın solunumunda koku (aseton, alkol vs.) var mı? değerlendirilmelidir.
• Burundan kan, BOS geliyor mu? Yabancı cisim ve deformite var mı? değerlendirilmelidir.
• Zigomatik kemikler palpe edilerek çökme kırığı var mı? değerlendirilmelidir.
• Mandibula ve maksiller kemik kontrol edilmelidir.
• Cilt değerlendirilmelidir. Cilt: renk, sıcaklık ve durumu açısından değerlendirilmelidir. (örneğin soluk, soğuk, nemli)
• Pupillalar; büyüklük, eşitlik (izokori, anizokori) ve ışığa reaksiyon yönünden değerlendirilmelidir.

Kafa kemiklerinin muayenesi

Saçlı derinin muayenesi

Boynun değerlendirilmesi

• Boyunda deformite, hassasiyet var mı? değerlendirilmelidir.
• Boyun venlerinde dolgunluk gözleniyor mu? Sırtüstü yatar pozisyonda, venlerde dolgunluk olması sağlıklı kişilerde de olabilir. Ancak oturur pozisyonda da dolgunluğun olması, kalp ve solunum kaynaklı bir hastalığın belirtisi olabilir.
• Trakeada deviasyon (tansiyon pnömotoraks belirtisidir.) ve kırık var mı? değerlendirilmelidir.
• Enseden vertebralar palpe edilmeli ve şekil bozukluğu, hassasiyet var mı? değerlendirilmelidir.
• Karotis arterden nabız kontrolü yapılmalı, çift taraflı nabız alınıp- alınmadığı kontrol edilmelidir.

Göğsün değerlendirilmesi

• Göğüs travma yönünden inspeksiyon ile (göz ile) değerlendirilmelidir. Değerlendirilme sırasında kesikler, sıyrıklar, penetre yaralanmalar, implante objeler ve simetrik olmayan hareketlere bakılmalıdır.
• Solunum zorluğu belirtisi olarak, interkostal ve aksesuar kaslarda çekilme var mı? değerlendirilmelidir.
• Palpasyonla muayene sırasında, kostalarda ve sternumda kırık söz konusu ise muayene sırasında kırık bölgelere bası uygulanmamalıdır.
• Solunum sesleri, travmalı hastada öncelikle simetri açısından, medikal olgularda patolojik solunum sesleri açısından değerlendirilmelidir.

Karın değerlendirilmesi

• Karın travma yönünden önce inspeksiyon ile değerlendirilmelidir. Değerlendirilme sırasında kesikler, sıyrıklar, penetre yaralanmalar, implante objeler v eeviserasyon var mı? değerlendirilmelidir.
• Palpasyonla; hassasiyet, pulsatif kitle, tahta batın, defans var mı? değerlendirilmelidir.
• Karın, 4 kadrana ayrılıp, bir elin orta parmaklarının (işaret, orta, yüzük) iç kısımlarıyla bası uygulanarak muayene edilmelidir.
• Karın muayenesi için, mümkünse hastanın ayakları kendine doğru çekilmelidir.
• Bağırsak sesleri dinlenmelidir. Bağırsak seslerinin normal değeri dakikada 6-10 olmalıdır.

Genital bölgenin değerlendirilmesi

Alanda sadece bariz kanama ve şikayet varsa muayene edilmelidir.

Pelvis değerlendirilmesi

• Pelvis iki taraftan hassasiyet ve deformite yönünden değerlendirilmelidir.
• Crista iliakalara üstten ve yandan bastırılarak kırık muayenesi yapılmalıdır.
• Pubis üzerine hafifçe bastırılarak, ağrı ve hassasiyet gözlenmelidir.
• Pelvis muayenesinde hastanın ağrı duyması, kırığın ve organ yaralanmasının göstergesi olabilir.

Alt ekstemitenin değerlendirilmesi

• Femurda kesik, ezik, kırık, şekil bozukluğu ve hassasiyet var mı? değerlendirilmelidir.
• Tibia ve fibula kemikleri değerlendirilmelidir.
• Tibiada ödem var mı? değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme için baş parmak ile tibianın orta kısmına bastırılıp çekilir. Ödem varsa ve çöküntü oluşuyorsa buna Göde Bırakan Ödem denir. Ödem; bir artıdan (+) üç artı (+++)' ya kadar derecelendirilir.
• Arteria dorsalis pedis ve arteria posterior tibialisten, periferik nabızlar kontrol edilmelidir.
• Ayak tarak kemiği ve parmaklar kontrol edilmelidir.
  

Üst ekstremitenin değerlendirilmesi

• Klavikula, humerus ve ön kol kemiklerinde ağrı, hassasiyet ve şekil bozukluğu var mı? değerlendirilmelidir.
• El tarak ve parmak kemikleri kontrol edilmelidir.
• Radial ve ulnar arterlerden nabız kontrolü yapılmalıdır.
• Kapiller geri dolum kontrol edilmelidir. Hastanın tırnak yatağına bası uyguladıktan sonra 1-2 saniye içinde kanın eski konuma dönmesi beklenir. Bekleme süresi 2 saniyenin üzerinde ise kapiller geri dolum süresi uzamış olarak değerlendirilir.

Sırtın değerlendirilmesi

• Hastane öncesi acil bakımda hastada, sırt muayenesi hasta kütük yuvarlama yöntemiyle yan çevirildikten sonra yapılmalıdır. Sırt muayenesi hasta travma tahtasına alınırken yapılabilir.
• Skapula, vertebra ve kostalar kontrol edilmelidir.
• En son olarak kalçalar ve yumuşak dokular kontrol edilmelidir.

Acil Sağlık Hizmetleri Ders Kitabı (Hasta veya Yaralının İkincil Değerlendirilmesi), MEB, MEGEP, 723H00050, 2011